Domy: Mikrohistore

Dom nr 1: MIKROHISTORIE – XIX wiek

Dom został przeniesiony z ul. Wólczańskiej 68. W II połowie XIX w. stanowił własność łódzkiego przemysłowca Karola Bennicha (1842-1891). Jest domem parterowym z mieszkalno-użytkowym poddaszem. Zaprezentowane zostaną tu najstarsze, XIX-wieczne wnętrza. Fakt, iż dom należał do rodziny Bennichów, stał się podstawą do opowiedzenia historii tej tkackiej rodziny.

Przybyli do Łodzi z Saksonii. Tu szukali szczęścia i swojej Ziemi Obiecanej. Para skromnych tkaczy: Florentyna Wagner i August Bennich, pobierając się nie mogłali przewidzieć, że ich syn, Karol, zostanie kiedyś wielkim łódzkim fabrykantem. Jak wyglądało życie rodziny Bennichów? Dzięki nowej wystawie przygotowywanej w Skansenie Łódzkiej Architektury Drewnianej, już wkrótce odwiedzimy seniorkę rodu – Florentynę Bennichową.

Florentyna i August Bennichowie zamieszkali w Łodzi, w czasie, gdy w mieście dopiero zaczynał tworzyć się przemysł. Mieli czworo dzieci. August zmarł tragicznie, gdy jego najstarszy syn Karol miał zaledwie 11 lat. Pomimo tego, rodzinie się powiodło – Karol, już jako 22-latek założył Tkalnię Ręczną i Przędzalnię Wyrobów Wełnianych, gdzie produkowano wełniane chustki i serwety. Dom, w którym powstanie wystawa, został przeniesiony do Łódzkiego Parku Kultury Miejskiej z ulicy Wólczańskiej 68.  Był własnością rodziny w latach 70. XIX w. Nabył go dla Bennichów Karol w czasie, gdy budował fabrykę. Do końca lat 80. XX w. służył jako budynek mieszkalny.

W jednej części domu zaprezentujemy warsztat tkacki pozostawiony rodzinie po śmierci Augusta. Tam również będzie można usłyszeć odczytywany spis inwentarza  i dowiedzieć się z czego składał się ich majątek.

Założeniem wystawy jest odtworzenie mieszkania wdowy Florentyny i pokazanie, jak mogło wyglądać w roku 1895, który był jednocześnie ostatnim rokiem jej życia. Zwiedzający będą mogli zajrzeć do jej pokoju, kuchni i niewielkiego warsztatu krawieckiego służącej. Babcię Bennichową często odwiedza 19-letnia wnuczka Helenka, którą kobieta uczy podstaw koronki klockowej i jak haftować na tamborku. Jednocześnie poznaje rodzinne opowieści. Od czasu do czasu bywają tu też kilkuletnie prawnuczki Florentyny – Lucja i Małgorzata Schweikertówny. O obecności dzieci zaświadczą ustawione w korytarzu domu zabawki: konik na biegunach, drewniane kaczuszki na kiju, kółka i kijki do gry w serso. – Poprzez tę wystawę postanowiliśmy wrócić do korzeni i pokazać historię rodziny Bennichów widzianą oczami kobiet – mówi kuratorka wystawy Anna Dąbrowicz, kustosz Centralnego Muzeum Włókiennictwa w Łodzi.

Pokój kontekstu kulturowo-historycznego

Będą mogli obejrzeć przewodnik Oskara Flatta pt. „Opis m. Łodzi 1853”  oraz wielkoformatową mapę Łodzi XIX-wiecznej. Całość dopełni oś czasu: graficzne przedstawienie najistotniejszych wydarzeń danej epoki w formie wydruku obejmującego kalendarium uzupełnione rycinami i zdjęciami z epoki.  Odwiedzający będą mogli zanurzyć się w pejzażu złożonym z dźwięków charakterystycznych dla XIX- wiecznej Łodzi. W pomieszczeniu kontekstu będzie można prześledzić przestrzenne drzewo  genealogiczne rodziny Bennichów.

---

Dom nr 2: MIKROHISTORIE – 20-lecie międzywojenne

Dom (wzorowany na dawnych domkach tkaczy-rękodzielników) został zbudowany w 1895 r. przy ul. Żeromskiego 68 (dawna ul. Pańska).

Do miasta na przełomie XIX i XX wieku napływała ludność z okolicznych wiosek, m. in. Jan i Jadwiga Olszyccy, którzy przybyli do Łodzi z Zadzimia w pow. poddębickim. To losy tej rodziny stały się kanwą, na której oparta została mikrohistoryczna narracja o Łodzi międzywojennej. Na podstawie wspomnień Tadeusza Olszyckiego spisanych na początku XXI wieku przez jego żonę i syna przedstawimy mieszkanie rodziny ubogich robotników Olszyckich (wyznania rzymskokatolickiego) oraz mieszkanie Ganterów – właścicieli domu i niewielkiego sklepu spożywczego (wyznania ewangelickiego). Prezentację uzupełni mieszkanie rodziny żydowskiej – opisanej w pamiętniku Tadeusza Olszyckiego pn. „Ulica Ogrodowa”.

W pokoju kontekstu znajdą się dokumenty, fotografie, wspomnienia dotyczące okresu 20-lecia międzywojennego. Zwiedzający będą mieli okazję przejrzeć gazety z tamtego okresu i książkę adresową, posłuchać opowieści związanych z różnorodnością kulturowo-religijną łodzian, które przybliżą odbiorcy różnorodność i bogactwo kulturalne, religijne i społeczne przedwojennej Łodzi.

---

Dom nr 3: MIKROHISTORIE Z OKRESU PRL-u lata 40.–50.

Ten zbudowany na przełomie XIX i XX w. dom czynszowy, został przeniesiony z ul. Mazowieckiej 61 w Łodzi i jest przykładem typowego, drewnianego domu czynszowego przeznaczonego dla pracowników wielkich fabryk przemysłu łódzkiego. Przedstawiamy w nim życie codzienne łodzian z okresu PRL-u. Opowieść, którą chcemy przedstawić, jest wypadkową wspomnień wielu żyjących współcześnie mieszkańców Łodzi. Źródłem informacji dla opowiedzianych przez nas mikrohistorii będą wywiady z osobami pamiętającymi życie w PRL-u. Szczególnie cenne są tu wspomnienia Zdzisława Kowalczyka, który swoje dzieciństwo spędził właśnie w tym domu.

Jak wyglądał taki dom? Kto w nim mieszkał?

Na parterze mieszkanie Edwarda Barana, robotnika, pracującego w pogotowiu ratunkowym. Mieszka wraz z żoną w  mieszkaniu, do którego małżeństwo wprowadził się po wojnie. Pan Edward Baran dorabia jako szewc, korzystając z pozostałego po poprzednim lokatorze warsztaciku szewskiego. Pozostała też XIX-wieczna skrzynia cechowa łódzkich szewców. Z czasów służby w wojsku posiada dokumenty i pamiątki z tego okresu. Pani Anna Baran pracuje w Państwowych Zakładach Przemysłu Bawełnianego im. Hanki Sawickiej, przy produkcji nici (późniejsza „Ariadna”).

Obok odwiedzimy mieszkanie pana Bronka – junaka Służby Polsce (dokwaterowanego do rodziny Baranów). Jest to samotny, młody mężczyzna, silnie zaangażowany w działalność ideologiczną. Świadczą o tym rozmieszczone w pokoju symbole związane z nową władzą: mundur Służby Polsce, odpowiednia literatura, a także dokumenty.  Wystrój mieszkania jest odbiciem wiary jego lokatora w socjalizm i przewodnią rolę partii. Jednocześnie, widoczne są korzyści odniesione dzięki rozwijającej się karierze młodego działacza: urządzone mieszkanie jest zbieraniną nieco przypadkowych, ale pożądanych wówczas przedmiotów, „zorganizowanych” z rekwizycji wojennych.

Mieszkanie pani Basi, pochodzącej ze średnio zamożnej przedwojennej rodziny. Życie takiej rodziny możemy zobaczyć na filmach amatorskich prezentowanych w przedwojennym kinie – pokój kontekstów domu nr 2. W skromnie urządzonym mieszkaniu zachowały się pamiątki po rodzicach i meble. Takie przedmioty jak np. wyposażona, polsko i francuskojęzyczna biblioteczka świadczą o aspiracjach do wyższego poziomu życia. Pani Basia pracuje w sekretariacie jednej z łódzkich fabryk.

W pokoju kontekstu znajdą się dokumenty, fotografie, wspomnienia – odtwarzane fragmenty nagrań wywiadów dotyczące okresu PRL-u. Centralnym punktem będzie waga ze skupu makulatury, na której złożone zostaną dzieła Lenina – symbol przemian, które nastąpiły w Polsce wraz z upadkiem PRL-u. Umieszczony na ścianie wydruk z osią czasu, prezentować będzie najważniejsze wydarzenia Łodzi z tego okresu.

Korytarz tego domu to miejsce centralne, w którym mieszkańcy z lat 40.-50. korzystali ze wspólnej toalety i zlewu z wodą. W końcu korytarza zostanie wykonana rekonstrukcja toalety. Ponadto pod schodami ustawimy beczkę do kiszenia i szatkownicę do kapusty oraz rower typu „Ukraina”, należący do działacza Służby Polsce.

---

Dom nr 4: MIKROHISTORIE RZEMIEŚLNIKÓW – w okresie PRL-u

Budynek został przeniesiony z ul. Kopernika 42, z obrzeży centrum miasta. Jest to dom parterowy, z obszernym użytkowym poddaszem. Wybudowany w II poł. XIX w., pierwotnie łączył funkcje mieszkalne i produkcyjne – były w nim zarówno mieszkania, jak i pomieszczenia z warsztatami rzemieślników. Ze względu na jego rzemieślniczą przeszłość, w domu tym odtworzone zostaną autentyczne pracownie rzemieślnicze: krawiecka, hafciarnia i wzorcownia makatek. Każda z nich będzie opowiadać historię konkretnego zakładu i pracujących tam osób. Ich wspomnienia zostaną umieszczone w szerszym kontekście, dotyczącym nie tylko kwestii technicznych i artystycznych, ale też społecznych. Bycie tzw. „prywaciarzem” wpływało bowiem nie tylko na sytuację materialną czy sposób pracy rzemieślnika, ale stanowiło też o jego pozycji społecznej.

Pracownia krawiecka Bolesława Liberskiego

W jednym z pokoi zaaranżowana zostanie pracownia krawiecka Bolesława Liberskiego z okresu PRL. Bolesław Liberski (ur. 1930) to krawiec specjalizujący się w odzieży wierzchniej damskiej i męskiej (płaszcze, kostiumy), zrzeszony w cechu rzemieślniczym. Po zakończeniu II wojny światowej uczył się zawodu u łódzkich mistrzów, a potem założył własny zakład krawiecki i przez cały okres PRL pracował jako rzemieślnik. Wystawa zostanie zbudowana w oparciu o elementy wyposażenia zakładu krawieckiego oraz archiwalia związane z jego wieloletnim funkcjonowaniem.

Pracownia haftu maszynowego Tadeusza i Cecylii Potrzebowskich

Ekspozycja przedstawi wnętrze niewielkiego zakładu rzemieślniczego. Zaprezentowane zostaną urządzenia, które tuż po wojnie Tadeusz i Cecylia Potrzebowscy znaleźli porzucone w swoim pierwszym mieszkaniu oraz te, które w późniejszych latach udało im się dokupić. Znajdą się tam także przedwojenne maszyny hafciarskie, w tym unikatowy trójgłowicowy automat do haftowania firmy Würker. Prezentowany będzie również przedwojenny wzornik hafciarski firmy Würkera oraz księga wzorów stworzona przez rodzinę Potrzebowskich.

Wzorcownia makatek i powielarnia wzorów hafciarskich

W pracowni makatek zaprezentowane zostaną dwa stanowiska pracy z trzema niewielkimi maszynkami do rysowania szablonów oraz stół podświetlany do przerysowywania wzorów. Zaprezentowane zostaną gotowe wyroby (makatki, kieszonki), dzięki którym widoczne będzie bogactwo wzorów i rodzajów makatek. Rekonstrukcja pracowni realizowana jest na podstawie wspomnień potomków właścicieli tego typu zakładów.

Pokój kontekstu kulturowo-historycznego

W pokoju kontekstu znajdą się dokumenty, fotografie, wspomnienia dotyczące pracy rzemieślników w prywatnych zakładach powojennych. Centralnym punktem będzie maszyna do szycia. Tu także zwiedzający będą mogli zapoznać się z 10 krótkimi filmami, poświęconymi przedstawicielom różnych rzemiosł, m.in. animowanym filmem o hafciarkach, pracowni krawieckiej. Całość dopełni oś czasu: graficzne przedstawienie najistotniejszych wydarzeń epoki.

---

Dom nr 5 – MIKROHISTORIE Z OKRESU PRL-u lata 60.-80.

Dom robotniczy przeniesiony z ul. Mazowieckiej 47 jest budynkiem charakterystycznym dla zabudowy przedmieść XIX-wiecznej Łodzi. To budynek parterowy z użytkowym poddaszem. Obiekt służył swoim mieszkańcom do końca XX w. Tu zwiedzający zobaczą mieszkania z późniejszych dekad PRL-u. Większe mieszkanie należy do rodziny włókienników i prezentuje rzeczywistość z przełomu lat 60./70. Dwa mniejsze to mieszkania z lat 80-tych. Jedno z nich – należące do osoby chałupniczo zajmującej się dziewiarstwem – oddawać będzie fascynację ludowością i folklorem (miłośniczka Cepelii). Drugie – zamieszkane przez pracownicę Textilimpexu i milicjanta – fascynację nowoczesnością i kiczem.

Mieszkanie miłośniczki kryształów

Pani Krysia i pan Henryk są młodym małżeństwem z maleńkim dzieckiem. Pani Krysia jest specjalistką ds. handlu zagranicznego w centrali Textilimpex. Dorabia w czasie podróży, handlując kryształami, zabawkami, ubraniami, obrusami itp. Jej mąż jest milicjantem. Mieszkanie urządzono: „na wysoki połysk”, zgodnie z najnowszą modą.

Mieszkanie miłośniczki Cepelii

Pani Halina ma 65 lat i jest emerytowaną nauczycielką rosyjskiego. Obecnie dorabia chałupniczo, zajmując się dziewiarstwem, o czym świadczy maszyna dziewiarska umieszczona w pokoju. W mniejszym pomieszczeniu znajduje się niewielka łazienka i kuchnia, urządzona w stylu ludowym. Wystrój mieszkania odpowiada przełomowi lat 70./80.

Mieszkanie rodziny łódzkich włókienników z trójką dzieci

W tym „podwójnym” mieszkaniu, złożonym z czterech pokoi po dwóch stronach korytarza, mieszka 5-osobowa rodzina. Rodzice pracują w łódzkich zakładach włókienniczych. Ojciec jest inżynierem. Mama jest szwaczką, a dorabia jako domowa krawcowa. Najstarsza córka jest nastolatką i uczęszcza do szkoły włókienniczej. Niewiele młodszy syn i najmłodsza córka wciąż chodzą do szkoły podstawowej. Pokój dzienny wyposażony jest w meble z lat 60.-70. Z radia słychać przeboje tamtych lat, tu także znajduje się jedyny w najbliższej okolicy telewizor.

Pokoje dziecięce po drugiej stronie korytarza  prezentują szkolno-domową rzeczywistość nastolatków, ale też ich pasje i młodzieżowe trendy lat 60.-70. Tu usłyszymy najnowsze przeboje muzyki popularnej.

W kąciku dla dzieci pełen zabawek z okresu PRL, z których zwiedzający będą mogli korzystać: gry planszowe, książeczki z epoki, rowerek dziecięcy i drewniane zabawki.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z programu Wspieranie działań muzealnych.