Hasło przewodnie 17. Międzynarodowego Triennale Tkaniny
W 2022 roku będziemy mieli okazję po raz siedemnasty otworzyć wielkie święto tkaniny. Międzynarodowe Triennale Tkaniny znów zaprezentuje szerokie spektrum zjawisk z tej dziedziny, która od kilku lat niezmiennie wzbudza coraz większe zainteresowanie twórców na całym świecie. W poprzedniej edycji zmieniliśmy formułę Triennale, która otworzyła je na szerokie grono twórców, nie tylko specjalizujących się na co dzień w tkaninie, ale znajdujących w niej niewyczerpalne źródło inspiracji, kontekstów, form najpełniej opisujących nasz świat, który ponownie wymaga redefinicji.
Rok 2022 przyniesie, jak większość z nas ma nadzieję, ostateczny koniec zagrożenia pandemią koronawirusa i wyraźniejszy niż obecnie powrót do tego, co nazywamy ‘normalnością’. Tylko czy potrafimy jednoznacznie określić ‘normalność’? Dla znacznej części ludzi to słowo oznacza po prostu brak poczucia zagrożenia zdrowia i życia wskutek choroby, która rok temu zatrzymała świat. Jednak dla wielu, zwłaszcza żyjących w bogatszych częściach globu, jest to również możliwość nieograniczonego wychodzenia z domu, swoboda kontaktów, podróży, miejsc pracy, dostęp do instytucji kultury, czyli tego, co wypełniało życie przed pandemią. Powoli znikają ograniczenia, a na pierwszy plan wysuwają się dawne problemy, których światowa pandemia nie zniwelowała. Żyjemy więc w rzeczywistości splątanej siecią zależności, interesów, konfliktów. Dlatego na temat przewodni najbliższego Triennale wybraliśmy hasło „Stan splątany”. Pojęcie to zostało zapożyczone ze słownika fizyki, a ściślej mechaniki kwantowej i choć nie określa dokładnie rzeczywistości doświadczanej przez nas zmysłami, wydaje się na metaforycznym poziomie definiować szereg zjawisk, które obserwujemy w naszym świecie.
W fizyce stan splątany opisuje ciekawe zjawisko, kiedy dwie elementarne cząstki łączy relacja tak silna, że jeśli w jednej z nich zachodzi zmiana, druga zmienia się w tym samym momencie, niezależnie od tego, jaka dzieli je odległość. Jednak ta relacja, choć nieograniczona przez przestrzeń i czas, nie jest niezniszczalna. Wystarczy, że pojawi się obserwator, a więź między cząstkami ulegnie zerwaniu. Sama obserwacja wydaje się nieinwazyjna, jednak niszczy relację stanu splątanego.
Nierzadkie jest przekonanie, że komfort oglądania zjawisk z daleka wyłącza nas z procesu decyzyjnego, z konieczności zajęcia stanowiska, zaangażowania się. Czy nie z taką postawą spotykamy się najczęściej? Opacznie rozumiany stoicyzm każe nam trzymać się z dala od spraw tego świata, pozwalając im dziać się. My ograniczamy jedynie ich wpływ na nasze życie. Tymczasem przykład zaczerpnięty z mechaniki kwantowej pokazuje, że nawet pozornie obojętne przyglądanie się zjawiskom ma na nie wpływ. Jeśli nie angażujemy się w działania, dajemy pole dla reakcji tym, którzy sprzeciwiają się naszym postawom. Obojętność to zawsze ustępowanie.
Ta szczególna właściwość mechaniki kwantowej – stan splątany – wydał się ciekawą metaforą dla szeregu problemów, z którymi spotykamy się każdego dnia. Już sam fakt, że prawa świata kwantowego są tak różne i często sprzeczne z tym, do czego jesteśmy przyzwyczajeni w naszej, „normalnej” codzienności, uświadamia nam, że świat składa się z rzeczywistości odmiennych, ale nierozerwalnie zespolonych. Teoria, która spójnie opisałaby oba te światy, jest od dziesięcioleci Świętym Graalem fizyków. Równie pożądana, co nieosiągalna.
A my żyjemy w świecie rozdartym między strachem a nadzieją, między potrzebą zaspokojenia partykularnych interesów a obowiązków wobec społeczności. Obserwowanie tych napięć nie może być dłużej usprawiedliwieniem dla naszej obojętności. Znalezienie tego, co łączy nasze postawy to szczególne zadanie dla artystów, bo oni dzięki umiejętności łączenia i zwięzłego opisywania odległych pojęć i zjawisk mają największe szanse na znalezienie teorii, która połączy rozbity świat.
Hasło „Stan splątany” wydaje się zatem szczególnie odpowiednie do Międzynarodowego Triennale Tkaniny, które ma na celu nie tyle prezentację osiągnięć formalnych w tkaninie artystycznej, ile być przeglądem postaw, idei, kierunków, odniesieniem wobec zmieniającego się świata. A powinność komentowania tych problemów tkanina ze swoim szerokim wachlarzem pojęć i rozwiązań formalnych wypełnia jak żadna inna dziedzina sztuki.
