Jubileusz 60-lecia CMWŁ
W 2020 roku przypada jubileusz 60-lecia Centralnego Muzeum Włókiennictwa w Łodzi.
W 1960 roku Muzeum Historii Włókiennictwa, bo tak pierwotnie brzmiała jego nazwa, stało się samodzielną instytucją. Do tego czasu funkcjonowało jako Dział Tkactwa należący do łódzkiego Muzeum Sztuki.
Pomysł na stworzenie muzeum włókiennictwa w Łodzi, która od XIX w. była największym w kraju ośrodkiem przemysłu włókienniczego, narodził się już w 1946 roku. Sześć lat później (1952) w łódzkim Muzeum Sztuki utworzony został Dział Tkactwa. Jego zbiory systematycznie się powiększały, a wystawy organizowane nie tylko w salach Muzeum Sztuki, ale także w innych instytucjach kultury cieszyły się coraz większym zainteresowaniem. W 1955 roku Dział Tkactwa zyskał nową siedzibę – Białą Fabrykę Ludwika Geyera. Okazały kompleks klasycystycznych budynków, będący jednym z najpiękniejszych w Polsce zabytków architektury przemysłowej, wymagał gruntownego remontu i adaptacji. Samodzielną instytucją Muzeum Historii Włókiennictwa stało się 5 lat później. W 1975 roku nazwa została zmieniona na Centralne Muzeum Włókiennictwa, w 2013 r. została rozszerzona i odtąd pełna nazwa brzmi Centralne Muzeum Włókiennictwa w Łodzi.
Inicjatorką, założycielką i pierwszym dyrektorem muzeum była Krystyna Kondratiuk. To ona wyraźnie zdefiniowała sposób i zakres działania instytucji w następnych latach. Jej wizja, pasja tworzenia, a także konkretne osiągnięcia stały się solidnym fundamentem tego, czym muzeum stawało się przez kolejne lata i czym jest dziś – największym w Europie i unikalnym w skali świata muzeum poświęconym włókiennictwu i wszelkim jego aspektom.
Jej zaangażowanie i determinacja w działaniach nad utworzeniem muzeum zostały zauważone przez krytyków i ówczesne media:
– Znamienne jest to, że (Muzeum) powstało dzięki uporowi kobiety – naukowca – mgr Krystyny Kondratiuk. („Głos Robotniczy” 7 września 1960 r.)
Otwarcie muzeum jako samodzielnej instytucji odbiło się w Łodzi szerokim echem.
– W niedzielę, w przeddzień święta 1 maja nastąpiło w Łodzi otwarcie Muzeum Historii Włókiennictwa w gmachu dawnej Geyerowskiej Białej Fabryki przy ulicy Piotrkowskiej 282. (…) Muzeum jest jedyną tego typu placówką w Polsce i jedną z niewielu w świecie. Już teraz mimo stosunkowo niewielkiej liczby eksponatów, Muzeum stanowi źródło wiedzy o rozwoju włókiennictwa w naszym mieście. W miarę ich przybywania, placówka ta będzie niewątpliwie ściągała liczne rzesze zwiedzających nie tylko naszego miasta, ale i z całej Polski. Życzymy jej więc dalszego pomyślnego rozwoju. („Dziennik Łódzki” 2 maja 1961).
– Momentem inauguracyjnym było otwarcie wystawy pt: „Z dziejów włókiennictwa łódzkiego”. 30 kwietnia, w przeddzień 70 rocznicy obchodów święta 1 Maja oraz 100 rocznicy buntowniczego zrywu tkaczy łódzkich, którzy w rewolucyjnym uniesieniu niszczyli maszyny należące do łódzkich fabrykantów, w salach Białej Fabryki, pamiętającej czasy Geyera (…) zgromadziło się wielu łodzian (…). Przed biało-czerwoną wstęgą staje dyrektor Muzeum Historii Włókiennictwa – mgr Krystyna Kondratiuk i w imieniu swoim oraz zespołu, który zgromadził w salach Białej Fabryki ponad 2 000 eksponatów świadczących o przeszłości włókienniczej Łodzi, dziękuje tym wszystkim, którzy pomogli w zorganizowaniu tego Muzeum. („Głos Robotniczy” 2 maja 1961 r.)
W ciągu 60 lat Muzeum Włókiennictwa przeszło daleką drogę, stając się wyspecjalizowaną instytucją przedstawiającą włókiennictwo z wielu perspektyw: jako dziedzinę sztuki, dziedzinę przemysłu, rozległy obszar związany z modą, obyczajami i życiem codziennym. Dzięki zgromadzonym przez lata zbiorom o unikalnej wartości, zwiedzający mogą poznać tajniki włókienniczego procesu produkcyjnego (kolekcja narzędzi i maszyn włókienniczych) oraz różnorodność wzornictwa tekstyliów wytwarzanych przemysłowo w XIX i XX w. (kolekcja tkaniny przemysłowej). Są to tekstylia pochodzące z wielu stuleci, tworzące bogatą kolekcję artystycznej tkaniny zabytkowej. Na szczególną uwagę zasługuje kolekcja artystycznej tkaniny współczesnej – jedna z największych na świecie. Bardzo ważną część zbiorów stanowią też: kolekcja odzieży pozwalająca prześledzić zmiany zachodzące w kanonach mody XX i XXI w., kolekcja etnograficzna dokumentująca tkactwo ludowe XIX i XX w., zbiór dokumentów i pamiątek związanych z historią przemysłu włókienniczego oraz niezwykle wartościowa kolekcja archiwaliów.
Nieprzypadkowo siedzibą Muzeum Włókiennictwa jest Biała Fabryka - wyjątkowe miejsce na mapie Łodzi i symbol jej włókienniczej przeszłości. Kompleks pofabrycznych zabudowań był przez lata sukcesywnie rewitalizowany, a poszczególne skrzydła budynku dostosowywane do celów wystawienniczych. Dzięki temu odrestaurowane wnętrza stały się miejscem realizacji wielu wystaw, imprez i wydarzeń kulturalnych związanych z szeroko pojętą sztuką.
Przełomowym dla muzeum wydarzeniem był udział w I Międzynarodowym Biennale Tkaniny w Lozannie w 1962, podczas którego polscy artyści odnieśli spektakularny sukces. Z podobnym entuzjazmem przyjęto prace polskich twórców gobelinu również podczas II edycji Biennale w 1965 r. Zainspirowana tymi wydarzeniami dyrektor Muzeum, Krystyna Kondratiuk, zapragnęła wówczas powołać podobną imprezę na rodzimym gruncie. Udało się to w 1972 r., kiedy po raz pierwszy zorganizowano Triennale Tkaniny w łódzkim muzeum. Początkowo impreza miała charakter ogólnopolski, jednak już w 1975 r. zyskała zasięg międzynarodowy, a z czasem rangę najważniejszego światowego wydarzenia prezentującego zjawiska związane z medium tkaniny. W tym roku odbyła się już 16. edycja wystawy. W Triennale udział biorą prace nadsyłane przez artystów z całego świata, a wystawa przyciąga tysiące zwiedzających z kraju i zagranicy.
Od 1978 r. muzeum cyklicznie organizuje Ogólnopolską Wystawę Tkaniny Unikatowej, od 1985 – Ogólnopolską Wystawę Miniatury Tkackiej.
Oprócz wydarzeń cyklicznych, Centralne Muzeum Włókiennictwa jest gospodarzem wystaw poświęconych pracy wybitnych twórców tkaniny artystycznej, m.in. świetnie przyjętej wystawy „Metamorfizm” prezentującej dokonania Magdaleny Abakanowicz.
Dzięki unikalnym w skali kraju zbiorom z kolekcji odzieży, instytucja zorganizowała też wiele prestiżowych wystaw poświęconych modzie, takich jak: „Jerzy Antkowiak – Moda Polska” czy wystawa prezentująca dokonania Christiana Diora oraz powojennych paryskich mistrzów haute couture.
Jubileuszowy rok 2020 jest dla Muzeum pod wieloma względami szczególny – finał przełomowej 16. edycji Triennale, zakończenie procesu modernizacji muzealnych przestrzeni i ambitne plany na kolejne wystawy, w tym jubileuszowa wystawa „Działy otwarte / Działy zamknięte.
