„Miła 18”, czyli o tropieniu historii ukrytych w przedmiotach

„Miła 18”, czyli o tropieniu historii ukrytych w przedmiotach

W 2023 roku przypada 80. rocznica powstania w getcie warszawskim i innych gettach okupowanej Polski. Jedną z form upamiętnienia tej rocznicy był projekt edukacyjny Muzeum Getta Warszawskiego i Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce pt. „Miła 18”.

Muzeum Getta Warszawskiego prowadziło w ostatnich latach prace archeologiczne na terenach byłego getta. W ich wyniku wydobyto z ziemi setki artefaktów: przedmiotów codziennego użytku, przedmiotów kultu religijnego, pozostałości dawnej infrastruktury wodno-kanalizacyjnej, fragmenty książek i modlitewników.

Dlaczego „Miła 18”? Wykopaliska prowadzone były m.in. przy tzw. bunkrze Anielewicza. To tutaj ten legendarny przywódca Żydowskiej Organizacji Bojowej zginął podczas powstania w getcie warszawskim (wraz z członkami sztabu). Kryjówka bojowników mieściła się w piwnicy kamienicy przy Miłej 18. Stamtąd pochodzi część znalezisk.

Wydobyte przedmioty to ślady codziennego życia mieszkańców getta. Życia, które podobnie mogło wyglądać w różnych gettach w polskich miastach. Stąd pomysł realizacji projektu  również w Łodzi, w której przed wojną żyła bardzo duża społeczność żydowska. Ideą projektu było zaproszenie młodych ludzi do poszukiwania, odtwarzania albo wyobrażania sobie historii kryjących się w znalezionych obiektach.

Opowiadanie historii wymaga jednak przygotowania. Dlatego uczniowie z Łodzi wzięli udział w warsztatach prowadzonych przez edukatora z łódzkiego Centrum Dialogu im. Marka Edelmana  „Piekło na ziemi obiecanej - historia getta łódzkiego", jednodniowej wycieczce do Warszawy połączonej ze spacerem po terenie dawnego getta warszawskiego oraz spotkaniem i prezentacją znalezionych tam obiektów. A potem pracowali na warsztatach w Centralnym Muzeum Włókiennictwa w Łodzi, gdzie uczyli się opowiadania historii za pomocą obiektów muzealnych. Efektem tej pracy jest interwencja ekspozycyjna – czyli czasowa mini-wystawa będąca komentarzem do wystawy stałej „Łódzkie mikrohistorie. Ludzkie mikrohistorie”.

Łódzka odsłona

W łódzkiej odsłonie projektu "Miła 18" wzięli udział uczniowie XI Liceum Ogólnokształcącego w Łodzi -   Sara Bujnowicz, Nadia Chojnacka, Natalia Wawrzyniak, Maksymilian Kuszydłowski i Michał Rupiewicz, którzy pracowali z Magdaleną Gonerą, Joanną Fijoł i Agnieszką Wojciechowską - Sej.

W wyniku warsztatów i spotkań wyłoniła się wspólna idea, by interwencję ekspozycyjną w powojennym domku w Parku Kulturowym CMWŁ zbudować jak model rodziny. Każdego członka wyimaginowanej rodziny reprezentuje jeden przedmiot z wykopalisk prowadzonych przez Muzeum Getta Warszawskiego. Wyobraźnia podpowiadała, kto mógł używać maszyny do szycia, czyja była przypinka z kotkiem a komu służyła piłka. Każdą osobę reprezentowaną przez przedmiot dookreśla wybrany fragment tekstu pochodzący z tradycji literatury żydowskiej.

Na wystawie obok przedmiotów przeczytamy wiersz, tekst piosenki, fragment listu, opowieść z pamiętnika... Wyobrażeni bohaterowie, rodzina żydowska żyjąca w tragicznym czasie II wojny światowej w getcie w Łodzi, Warszawie, Białymstoku, Sosnowcu czy Częstochowie pozostawili przedmioty codziennego użytku i słowa. Obiekty archeologiczne sprzed osiemdziesięciu lat żywo przypominają wyglądem i funkcją aktualne codzienne  przedmioty. Nadal nosimy okulary, gramy w piłkę, pijemy z ceramicznych kubków herbatę, pudrujemy nosy. Towarzyszące przedmiotom teksty nie pozostawiają złudzeń w jakim czasie i okolicznościach obiekty służyły swym właścicielom.

Zapraszamy do zwiedzania! Efekty pracy uczestników projektu można oglądać od 6 września 31 grudnia 2023.

--
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach zadania „80. Rocznica Powstania w Getcie Warszawskim”.